Miesiąc kwiecień jest corocznie obchodzony jako miesiąc pamięci o ludziach, którzy szczególnie zasłużyli się w obronie wolnej, niepodległej i suwerennej Ojczyzny, oddając swe młode życie w bezpośrednich walkach z agresorem lub w hitlerowskich więzieniach, obozach koncentracyjnych i sowieckich łagrach za to, że byli Polakami, kochali swoją Ojczyznę, żyli i pracowali dla niej i tylko dla niej, każdego dnia.
         Znajdujemy się w przededniu obchodów Święta Narodowego 3-go Maja. Ale nam mieszkańcom ziemi śląskiej, myśli biegną ku zbliżającej się 88 rocznicy trzeciego powstania śląskiego, którą obchodzić będziemy równocześnie z dniem Święta Narodowego 3-go Maja. 88 lat temu, rozpoczęły się po raz trzeci decydujące walki członków Polskiej Organizacji Wojskowej Górnego Śląska o to, aby Górny Śląsk znalazł się w granicach tworzącego się Państwa Polskiego, a później, po 20-tu latach niepodległego bytu, kiedy groziło mu niebezpieczeństwo jego utraty, ponownie stanęli w jego obronie.
       Zarząd Powiatowy Związku Powstańców Śląskich w Rybniku pomny niebezpieczeństwa wybuchu II wojny światowej, zorganizował Bataliony Obrony Narodowej, do których ochotniczo zgłaszali się przede wszystkim powstańcy śląscy. Oni jako pierwsi stanęli na granicy Państwa Polskiego wspomagając żołnierzy Wojska Polskiego. A kiedy Niemcy bez wypowiedzenia wojny wtargnęli na ziemie polskie, przystąpili do walki o wolność i niepodległość Ojczyzny. Ochotnikami z Pszowa najczęściej byli powstańcy śląscy, zatrudnieni między innymi jako górnicy w Kopalni „Anna".
          W „Kombatanckiej Izbie Pamięci" na honorowym miejscu znajduje się Tablica Pamiątkowa tych, którzy zdecydowali się wystąpić w obronie Ojczyzny oddając swe młode życie za wolność i niepodległość. Ich sylwetki chcemy przedstawić dzisiaj w przeddzień Święta Narodowego 3-go Maja i zbliżającej się 70-tej rocznicy wybuchu II wojny światowej.

Ferdyan Antoni, urodzony 13 czerwca 1898, górnik Kopalni „Anna" w Pszowie, członek POW, uczestnik trzech powstań śląskich. W trzecim powstaniu śląskim walczył w szeregach 14-go wodzisławskiego pułku powstańczego w rejonie Olzy i Bukowa. Od sierpnia 1939 r. w szeregach Ochotniczych Oddziałów Powstańczych walczył z Niemcami w okolicach Zwonowice-Chwałęcice. Po wkroczeniu Niemców na Śląsk ukrywał się w środkowej Polsce, walczył w ruchu oporu w Batalionach Chłopskich. W czasie jednej z akcji zbrojnej, w dniu 12 czerwca 1943 r. odniósł poważne rany i dostał się do niewoli w ręce Niemców, którzy dobili go strzałem w głowę.

Bugla Emil, urodzony 18 sierpnia 1892 r. górnik Kopalni „Anna" w Pszowie. Członek POW. Uczestnik trzech powstań śląskich. W ramach Ochotniczych Oddziałów Powstańczych, w czasie kampanii wrześniowej brał udział w walkach  z Niemcami w okolicach Lyski - Sumina - Zwonowice. Kiedy wrócił do domu w 1940 r. natychmiast został aresztowany i przewieziony do obozu koncentracyjnego w Oświęcimiu. Zginął tam w dniu 2 października 1942 roku.

Chrószcz Józef, urodzony 10 stycznia 1892 r. Górnik Kopalni „Anna" w Pszowie. Członek POW. Uczestnik trzech powstań śląskich. Dowódca kompanii powstańczej w trzecim powstaniu śląskim. Członek Ochotniczych Oddziałów Powstańczych, w czasie kampanii wrześniowej walczył z Niemcami pod Suminą Lyskami i Zwonowicami. Po powrocie do domu został aresztowany w dniu 9 sierpnia 1940 r. Więziony w Rybniku, a następnie przewieziony do obozu koncentracyjnego w Oświęcimiu, gdzie zginął 31 października 1940 r.

Reś Konstanty, urodzony 10 września 1886 r. pracownik Starostwa Powiatowego w Rybniku zamieszkały w Pszowie. Członek POW. Uczestnik trzech powstań śląskich, działacz plebiscytowy. W czasie kampanii wrześniowej 1939 r. razem z Ochotniczymi Oddziałami Powstańczymi walczył z Niemcami na odcinku Lyski - Sumina - Zwonowice. Po powrocie do domu w maju 1940 r. został aresztowany i uwięziony w Rybniku. W dniu 27 czerwca 1940 r. przewieziono go do obozu koncentracyjnego w Oświęcimiu, gdzie zginął w dniu 7 lipca 1942 roku.

Pampuch Emanuel, urodzony 30 marca 1887 r. Górnik Kopalni „Anna" w Pszowie. Członek POW. Uczestnik trzech powstań śląskich. Był uczestnikiem Ochotniczych Oddziałów Powstańczych. W kampanii wrześniowej 1939 r. walczył z Niemcami na odcinku Lyski - Sumina - Zwonowice. Po powrocie do domu został aresztowany i przewieziony do obozu koncentracyjnego w Dachau, gdzie zginął w dniu 8 września 1941 roku.

Pośpiech Walenty, urodzony 14 lutego 1885 r. Górnik Kopalni „Anna" w Pszowie. Członek POW, uczestnik trzech powstań śląskich. Aresztowany 13 czerwca 1942 r. Przewieziony do obozu koncentracyjnego w Oświęcimiu, gdzie zginął w dniu 29 września 1942 r.

Kozub Jan, urodzony 25 kwietnia 1890 r. Górnik Kopalni „Anna" w Pszowie. Członek POW, uczestnik trzech powstań śląskich. Działacz polityczny i kulturalny w Pszowie. Uczestnik Ochotniczych Oddziałów Powstańczych, brał udział w kampanii wrześniowej 1939 r. Walczył z Niemcami w okolicy Sumina - Lyski - Zwonowice. Po klęsce wrześniowej ukrywał się. Nawiązał kontakt z ruchem oporu, zostając członkiem Armii Krajowej. W październiku 1941 r. został aresztowany przez Niemców. Więziony zmarł w dniu 7 września 1942 roku.

 

Glenc Karol, urodzony 31 grudnia 1895 r. Górnik Kopalni „ Anna" w Pszowie. Członek POW. Działacz Kulturalno-Oświatowy w Pszowie. Uczestnik trzech powstań śląskich. W ramach Ochotniczych Oddziałów Powstańczych brał udział w kampanii wrześniowej 1939 roku, walczył z Niemcami na odcinku Lyski - Sumina - Zwonowice. Po klęsce wrześniowej uszedł w głąb kraju, działał konspiracyjnie w ruchu oporu w oddziałach Armii Krajowej. Po wpadce został aresztowany i rozstrzelany w dniu 3 kwietnia 1944 r. w Pustkowie koło Dębicy.

Gromotka Franciszek, urodzony 29 1ipca 1888 r. Pracownik Kopalni „Anna" w Pszowie. Organizator POW w miejscu zamieszkania. Uczestnik drugiego i trzeciego powstania śląskiego. W trzecim powstaniu walczył w szeregach pułku raciborskiego. Aresztowany został we wrześniu l939 r. Więziony w Katowicach, rozstrzelany wraz z innymi Polakami na dziedzińcu więziennym w Katowicach w dniu 4 marca 1943 roku.
Borgowicz Alojzy, zamieszkały w Pszowie. Członek POW. Zastępca Komendanta Powiatowego Związku Powstańców Śląskich. Zginął w czasie kampanii wrześniowej w 1939 roku.

Nazwiska i imiona tych ludzi wyryte zostały na Tablicy Pamiątkowej „Pomnika Grobowca" przy pszowskiej Bazylice. W grobowcu tym znajdują się prochy przywiezione przez delegacje kombatantów z hitlerowskich obozów koncentracyjnych i miejsc kaźni, w których ginęli. W każdy dzień Święta Narodowego przedstawiciele społeczeństwa Pszowa składają pod nim wieńce i wiązanki kwiatów.
            Dzisiaj, a także każdego dnia tego roku, w którym obchodzimy 70 rocznicę wybuchu II wojny światowej, każdy, kto przechodzi obok tego „Pomnika - Grobowca" winien przystanąć i oddać cześć tym, którzy zginęli, w obronie Ojczyzny dla nas byśmy dzisiaj żyli spokojnie i mogli budować dla siebie i przyszłych  pokoleń lepsze jutro bez wojen i waśni między narodami.
           Abyśmy mogli uświadomić sobie sytuacje tych, których los rzucił do hitlerowskich obozów koncentracyjnych, przedstawiamy kilka obrazów wykonanych przez malarza - amatora Jana Klona, pracownika Kopalni „Anna" w Pszowie.